Taslağın Geneli Üzerindeki Görüş ve Değerlendirme

Teklif

1- 5996 Sayılı  Kanun`un 28. Maddesi " Takviye edici gıdaların üretim, ithalat, ihracat ve kontrolüne ilişkin usul ve esaslar Bakanlıkça belirlenir. " hükmünü içermektedir. Hazırlanan Taslak incelendiğinde, bu ürünlerin ihracatına yönelik hiçbir kural veya usul belirlenmemiş olduğu görülmektedir. Takviye Edici Gıdalar, son derece kendine has, usulsüzlüklere açık ve tüketici ilgisini çeken bir ürün grubudur. Böylesi bir ürün grubu için ihracata yönelik olarak hiçbir hüküm geliştirilmemiş olması kabul edilemez. 

2- Görüşe açılan Taslak incelendiğinde; halen yürürlükte olan  "Takviye Edici Gıdaların İthalatı, Üretimi, İşlenmesi ve Piyasaya Arzına İlişkin Yönetmelik" ile "Türk Gıda Kodeksi Takviye Edici Gıdalar Tebliği" nin tek bir metin haline getirilerek yayınlanmasının hedeflendiği görülmektedir. Bu yaklaşım, ülkemizdeki ilk köklü mevzuat değişiminin başlangıcı olan 560 Sayılı Kanun Hükmünde Kararname`den günümüze kadar uygulanmakta olan gıda mevzuatı düzenleme usulleri ile çelişen ve sıkıntılara neden olacak bir yaklaşımdır. Gıda mevzuatı silsilesi içerisinde; gıdanın kayda mı onaya mı tabi olduğu, bu işlemleri Bakanlık merkez teşkilatının mı taşra teşkilatının mı yürüteceği gibi pek çok usule yönelik hükümler uygulamaya yönelik mevzuat içerisinde yer almış; ürünlerin uyması gereken teknik özellikleri, etiketleme kuralları, hangi katkı maddesinin kullanılıp kullanılmayacağı ve ne şekilde kullanılacağı ise Türk Gıda Kodeksi Tebliğleri veya Yönetmelikleri kapsamında yer almıştır. Kanun`da cezalar da bu yaklaşımla belirlenmiştir. Bu ayrımın korunmaması halinde piyasada bulunan özellikleri mevzuata aykırı olduğunda, Kanun`un 21. Maddesi 5. Fıkrasına göre ceza kesilemeyecektir.   

3- Yürüklükten kaldırılan Türk Gıda Kodeksi Tebliği`nce atıf yapılan "Takviye Edici Gıdalarda Kullanımı Yasak ve Kısıtlı Maddeler Listesi"nin Taslak Yönetmelik içerisine dahil edildiği görülmektedir. Buna rağmen, daha sonra getirilecek yeni yasak ve kısıtların Yönetmelik dışında ayrı bir liste olarak web sayfasından duyurulacağı ifade edilmektedir. Bu, akıl karıştırıcı bir uygulama olacaktır. 

4- Özellikle de bu ürünlerin etiketlerinde ve dolayısıyla her türlü tanıtımında hastalıkların önlenmesi veya tedavi edilmesi amacıyla kullanılamayacakları açıkça belirtilirken, sağlık beyanları ile ilgili büyük bir karmaşa yaşanırken tüketicilerin hiç bilmedikleri bitkileri, enzimleri bilinçle tüketemeyecekleri düşünülmektedir.   

5- Görevleri arasında "Takviye edici gıdalarda kullanılan etken maddeler ile ilgili değerlendirme yapmak" da bulunan ve sayıca çoğunluğu Bakanlık bürokratları tarafından oluşturulan; üyeleri Bakanlık tarafından onaylanan Takviye Edici Gıda Komisyonu`nun risk değerlendirmesi yapması kabul edilebilir bir durum değildir. 

6- AB ile tam uyumun olmadığı bu alanda, Yönetmelik Taslağı Eklerinde yer alan her bir etken maddenin risk değerlendirme raporlarının ilgili tüm taraflar tarafından kolayca ulaşılabilir olması gerekmektedir. Taslak mevzuatın incelenmesi aşamasında; bitkiler dışındaki maddelerin risk değerlendirme raporlarının şeffafça yayınlanmamış olduğu görülmüştür. 

1-      Takviye Edici Gıdalar Yönetmeliği bu ürünlerin ihracatına yönelik kuralları da kapsamalıdır

2-      Takviye Edici Gıdalarla ilgili hükümler, daha önce olduğu gibi iki ayrı hukuk metni olarak yayınlanmalıdır. Türk Gıda Kodeksi Takviye Edici Gıdalar Tebliğinin varlığı devam etmelidir.

3-      Risk değerlendirmesi biten tüm etken maddeler, Resmi Gazete eki olarak yayınlanmalıdır.

4-      Sağlık Bakanlığı`nca yayınlanması gereken Takviye Edici Gıdaların etiketlerinde barındırabilecekleri sağlık beyanları ve bu beyanların kullanım koşullar bir an önce belirlenerek yayınlanmalıdır.

5-      Takviye Edici Gıdalar Komisyonu`nun görevleri açıkça tanımlanmalı, risk değerlendirmesi yapabileceğine dair yanlış anlaşılmalara yol açacak ifadeler Taslaktan çıkartılmalıdır.  Risk değerlendirmesi sadece bağımsız bilim adamlarından oluşan kurullar tarafından yapılmalıdır.

6-      EFSA gibi bir kurum veya Bakanlık bünyesinde kurulmuş olan Risk Değerlendirme Daire Başkanlığı çalışmaları kapsamında kurulmuş bağımsız bir bilimsel kurul tarafından değerlendirmesi tamamlanmamış ve şeffafça paylaşılmamış etken maddeler, risk değerlendirilmesi ve iletişimi süreci tamamlanana kadar Yönetmelikten çıkartılmalıdır.

Taslak Maddesi

Görüş ve Değerlendirme

Teklif

Dayanak

MADDE 3 – (1) Bu Yönetmelik, 11/6/2010 tarihli ve 5996 sayılı Veteriner Hizmetleri, Bitki Sağlığı, Gıda ve Yem Kanunu`nun 21, 22, 24, 26, 28, 30 ve 43 üncü maddelerine dayanılarak ve 2002/46/EC sayılı Avrupa Parlamentosu ve Konsey Direktifi doğrultusunda hazırlanmıştır.

Taslak Yönetmeliğin kimi maddelerini dayanak olarak göstermek, kimilerini ise anmamak karmaşa yaratmaktadır.

3 No`lu "Dayanak"Maddesi`nde 2002/46/EC sayılı Avrupa Parlamentosu ve Konsey Direktifi yanı sıra; sadece Tarım Bakanlığı`na bu konuda düzenleme yetkisi veren 5996 Sayılı Kanun`un  28 Madde verilebilir veya hiç madde numaraları anılmadan 5996 Sayılı Kanun`a yer verilebilir. 

Tanımlar

Madde 4

ğ) Gıda işletmecisi: Kâr amaçlı olsun veya olmasın kamu kurum ve kuruluşları ile gerçek veya tüzel kişiler tarafından takviye edici gıdanın üretimi, ithalatı, işlenmesi ve piyasaya arzının herhangi bir aşamasında kontrolü altında yürütülen faaliyetlerin mevzuat hükümlerine uygunluğundan sorumlu olan gerçek veya tüzel kişiyi,

Yapılan tanım 5996 Sayılı Kanun`da yer alan tanımdan farklıdır.

5996 Sayılı Kanun ve yatay mevzuatta geçen tanımlar, Yönetmeliğe aynen alınmalı veya atıf yapılmalıdır. 

MADDE 13– (2) Bu maddenin birinci fıkrasında yer alan hususların il müdürlüklerince tespit edilmesi durumunda ilgili bilgi belgeler Genel Müdürlüğe iletilir. Genel Müdürlük değerlendirme sonucunu ve piyasaya arz edilmiş gıdalara ilişkin uygulanacak tedbir, iş ve işlemleri il müdürlüğüne bildirir.

a) Onayı askıya alınacak takviye edici gıdaların onayları il müdürlüğünce Gıda Güvenliği Bilgi Sisteminde (GGBS) pasif hale getirilir, açıklama kısmına askıya alma sebebi ve Genel Müdürlüğün yazısına ait bilgiler girilir.

Madde 14 (2) Bu maddenin birinci fıkrasında yer alan hususların il müdürlüklerince tespit edilmesi durumunda ilgili bilgi belgeler Genel Müdürlüğe iletilir. Genel Müdürlük değerlendirme sonucunu il müdürlüğüne bildirir.

(4) a) Onay iptali gerektiren hallerde, onayı veren il müdürlükleri tarafından onay iptal işlemleri gerçekleştirilir. 

Taslakta, onay verme işlemlerinin (askı ve iptal de dahil) İl Müdürlüklerince yapılmasının öngörüldüğü; ancak ilgili süreçlerde sürekli Genel Müdürlüğe bildirim ve genel müdürlük uygun görüşünün arandığı görülmektedir.

İşleyişin şeffaf biçimde tanımlanması ve yetkinin bütünlüklü olarak ya Genel Müdürlükte veya İl Müdürlüklerinde bulunması doğru olacaktır. Taslakta görülen haliyle yürütülecek bir işleyiş kurum içi ve dışı güveni zedeleyecek, ayrıca zaman kaybına neden olacaktır. 

Onay işlemleri ile ilgili olarak hangi birimlerin yetkili olacağı gözden geçirilmeli ve şeffafça belirlenmiş kriterler ve usuller çerçevesinde ilgili birimin tam yetkili olarak çalışması sağlanmalıdır.

Ürün özellikleri

MADDE 15 –(1) Bu Yönetmelik kapsamındaki takviye edici gıdaların özellikleri aşağıda belirtilmiştir:

l) Propolis içeren takviye edici gıdalarda çözücü olarak su, etil alkol, bitkisel yağ, propilen glikol, gliserol (gliserin), poligliserol esterleri, laktik asit kullanılabilir. Bunların dışındaki çözücüler Bakanlık tarafından değerlendirilir.

Takviye Edici Gıdaların Etiketleme Kuralları

MADDE 16– j) Propolis ekstraksiyonunda kullanılan ekstraksiyon çözücüsü, ürün etiketinde temel görüş alanında belirtilir. Ekstraksiyon çözücüsü olarak etil alkol kullanılmasına rağmen, son üründe çözücünün tamamen uzaklaştırılması durumunda, etikette "Etil alkolde ekstrakte edildikten sonra, ürün içeriğindeki alkol uzaklaştırılmıştır." ifadesi yer alır.

TGK Gıda Maddelerinin ve Gıda Bileşenlerinin Üretiminde Kullanılan Ekstraksiyon Çözücüleri Tebliği (Tebliğ No: 2013/45); TGK Gıda Katkı Maddeleri Yönetmeliği ve TGK Gıda Etiketleme ve Tüketicileri Bilgilendirme Yönetmeliği ile gıdalarda kullanılabilecek taşıyıcılar, çözücüler, kullanım koşulları ve kısıtları ile etiketlemede uyulacak ilkeler yatay biçimde belirlenmişken; Yönetmelik Taslağı`nda sadece propolis ürününde kullanılacak çözücüler ve bu çözücülerin etikette belirtilmesi ile ilgili olarak özel kısıtlar getirilme nedeni anlaşılamamıştır. Yönetmelik Taslağı eklerinde çok sayıda etken madde bulunmaktadır, pek çoğu için de çözücü veya taşıyıcı gereksinimi olacağı açıktır.

Çözücüler ve taşıyıcılar ve bunların etiketlenmesine yönelik olarak yayımlanmış TGK Gıda Maddelerinin ve Gıda Bileşenlerinin Üretiminde Kullanılan Ekstraksiyon Çözücüleri Tebliği (Tebliğ No: 2013/45); TGK Gıda Katkı Maddeleri Yönetmeliği ve TGK Gıda Etiketleme ve Tüketicileri Bilgilendirme Yönetmeliğinin propolis üretimi için de geçerli olması nedeniyle bu özel hükümlerin metinden çıkartılmasının uygun olacağı düşünülmektedir.

MADDE 22 – (1) Bu Yönetmelik hükümlerine aykırı davrananlar hakkında Kanunun 40 ıncı maddesi kapsamında idari yaptırım uygulanır.

5996 Sayılı Kanun`da gıdalarla ilgili cezalar  40 ve 41. Maddeler ile düzenlenmektedir. Taslak metninde bu açıdan eksik vardır.

Takviye Edici Gıdalar için hijyen gerekliliklerinin göz ardı edilmiş olması düşünülemez. Metinde maddi bir eksiklik olduğu düşünülmektedir.

MADDE 22 – (1) Bu Yönetmelik hükümlerine aykırı davrananlar hakkında Kanunun 40. ve 41. Maddeleri kapsamında idari yaptırım uygulanır.