TMMOB Gıda Mühendisleri Odası Basın Açıklaması

29 Eylül "Küresel Gıda Kaybı ve İsrafı Farkındalık Günü"

Birleşmiş Milletler tarafından "Gıda kaybı ve israfı"nın ekonomiye ve çevreye verdiği zararlaradikkat çekmek, bireyler ve devletler bazında farkındalık oluşturmak amacı ile 29 Eylül "Küresel Gıda Kaybı ve İsrafı Farkındalık Günü" ilan edilmiştir ve 2022 yılında üçüncü kez "İnsan ve gezegenimiz için gıda israfını durdur - Stop FoodWaste! For People! and Planet" sloganı ile kutlanmaktadır.

En basit anlamı ile gıda israfı, tarladan sofraya kadar üretilen gıdaların tüketilemeden çöpe gitmesidir. Daha geniş anlamıyla, tarladan tedarik zincirlerine, satış noktalarından evlere, her koşulda üretilen gıdanın boşa gitmesi, yok olması veya tüketilmeyecek duruma gelmesiyle birlikte gıda israfı oluşmaktadır.

Tarım ve gıda politikalarının, tarımsal ürün planlamalarının yanlış yapılması, gelir dağılımındaki adaletsizlikler, teknoloji ve altyapı yetersizliği, bilinçsiz ve açgözlü tüketim alışkanlıkları gıda israfında belirleyici rol oynamaktadır. Gıda israfının yarısı bireysel bilinçsizlik ve yanlış bilgilerden kaynaklanırken, diğer yarısı da hasattan sofraya kadar geçen süreçte bilimsel ve mühendislik bilgilerinin yeterli uygulanmamasından ve birçok yan ürünün değerlendirilememesinden kaynaklanmaktadır.

2021 yılında yayımlanan "Gıda İsrafı Endeks Raporu"na göre dünyada 2019 yılında 931 milyon ton gıda (kişi başı 74 kg) israf edilmiştir. Gıda israfının %61`i evlerde, %26`sı ev dışı tüketimde ve %13`ü de satış kanallarında gerçekleşmiştir. Bu oranlar küresel gıda üretiminin %17`sinin israf edildiğini ve sera gazı üretiminin %8-10`unun israf kaynaklı olduğunu göstermektedir (unep-food-waste-index-report-2021).

Gıdaların %60‘ı insan tüketimine uygun olduğu halde atılıyor ve israf oluyor. Dünya nüfusunun %10`u (800 milyon) açlıkla mücadele ederken, israf edilen gıdanın dörtte biri kurtarıldığı takdirde bu insanları doyurmak mümkün olabiliyor. Bu rakamlar gıda israfının büyüklüğünü göstermesi açısından önemli olmakla beraber, gelir dağılımındaki adaletsizlik de, küresel gıda güvencesinin sağlanmasını engellemektedir.

Özellikle meyve, sebze ve tahıl en çok israf edilen gıda türleridir. Gıda israfı aynı zamanda su, toprak, enerji, emek ve sermaye gibi kaynakların da israfı anlamına gelir. Bu yönüyle iklim krizinin de nedenlerinden biridir. Gıda israfının yarattığı olumsuz etkileri azaltmanın yollarını öğrenmek ve uygulamak, gezegenin ve insanlığın geleceği açısından son derece önemlidir. 

Dünyada yüksek gelire sahip gelişmiş ülkeler gıdayı israf ederken, gelişmekte olan yada az gelişmiş ülke vatandaşlarıgıdaya ulaşamamaktadır. Dünya genelinde yeterli gıdaya erişimin sağlanamamasının en önemli nedeni gelir dağılımındaki eşitsizliktir. Gıdanın küresel ölçekte adil dağılımı, herkesin gıdaya erişim hakkına sahip olması ve yoksul kesimlerin gelirlerinin iyileştirilmesi/artırılması, gıda israfının önlenmesinde en önemli adım olacaktır. 

Ülkemizde gıda israfının önlenmesi ve azaltılması amacıyla Tarım Ve Orman Bakanlığının alması gereken önlem ve aksiyonları şu şekilde özetleyebiliriz:

-Doğru tarım ve gıda politikaları ile hasat planlaması yapılmalı, ürünlerin sofralarımıza gelmeden tarlada israf olması önlenmeli, 

-Hasattan başlayarak lojistik, dağıtım, depolama ve üretim aşamalarında bilimin ve mühendisliğin gerekleri yapılmalı, teknoloji ve alt yapının iyileştirilmesi sağlanmalı, 

-Gıda sektöründe israfın önlenmesi ve verimliliğin arttırılması için en küçüğünden en büyüğüne kadar tüm gıda işletmelerinde Gıda Mühendisi istihdamı sağlanmalı,

-Toplu tüketim yerlerinde ve otellerde israfın azaltılmasını sağlayacak tedbirler alınmalı,

-Gıda bankacılığı gıda güvenliği ilkelerine uygun bir şekilde geliştirilmeli,

-Bilinçli gıda tüketimi ve tüketici eğitimi için ilgili kurumlarla işbirliğine gidilmeli,

-Tüketicilerin tüketim alışkanlıklarında israftan uzak durmasının sağlanması için aksiyonlar alınmalı, 

-Gıdaların saklanması ve değerlendirilmesi konusunda bilimsel fikir alışverişi ortamı sağlanmalı, 

-Medyada tüketicileri yanlış yönlendirecek kişi ve kurumlarındeğil, konu ile ilgili bilim insanlarının ve kurumların yer almasına özen gösterilmesi,

Önem arz etmektedir. 

Kaynak:

https://www.unep.org/resources/report/unep-food-waste-index-report-2021