MERKEZ

DANIŞTAY İDARİ DAVA DAİRELERİ KURULUNA

SUNULMAK ÜZERE

 DANIŞTAY 10. DAİRE BAŞKANLIĞI’NA

 

 

DOSYA NO         : 2020/ 2693 E.- 2024/ 2786 K.

TEMYİZ EDEN    : TMMOB GIDA MÜHENDİSLERİ ODASI

                                 Karanfil sok. No: 49/ 10 Çankaya ANKARA                     

 

VEKİLİ                   : Av. Fatih Deniz ALAEDDİNOĞLU

                                 Turan Güneş Bul. Korman Sitesi No: 51/ K  Çankaya ANKARA

 

DAVALI                                : T.C. TARIM VE ORMAN BAKANLIĞI

                                Dumlupınar Bul. No: 161  06800 Çankaya ANKARA

 

KONU                   : 06 Aralık 2019 tarihinde 30970 sayılı resmi gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren GIDA VE YEM İŞLETMELERİNDE ÇALIŞTIRILMASI ZORUNLU MESLEK MENSUPLARININ BELİRLENMESİNE DAİR TEBLİĞ (TEBLİĞ NO: 2019/ 48) in  iptali talebimizin reddine dair Danıştay 10. Dairesinin 10.09.2024 gün 2020/ 2693 E.- 2024/ 2786 K. sayılı kararının Temyizinden ibarettir.

AÇIKLAMALAR  :

• Gıda Mühendisleri Odası 6235 sayılı Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Kanununa tabi kamu kurumu niteliğinde meslek kuruluşudur. 24.09.2006 tarih 26299 sayılı Resmi Gazetede yayınlanan TMMOB Gıda Mühendisleri Odası Ana Yönetmeliğinin 7.m. 1. Fıkra ( b ) bendinde “Meslek, ülke ve üye çıkarlarını korumak için resmi makamlar ve özel kuruluşlarla işbirliği yapmak, önerilerde ve girişimlerde bulunmak, gerektiğinde çalışma alanına ilişkin olarak yasal yollara başvurmak” ifadesi ile Odanın amaçlarından biri vurgulanmıştır.

 

• Anayasamızın Maddesinde “ Herkes, sağlıklı ve dengeli bir çevrede yaşama hakkına sahiptir Çevreyi geliştirmek, çevre sağlığını korumak ve çevre kirlenmesini önlemek Devletin ve vatandaşların ödevidir”  125. maddesinde “İdarenin her türlü eylem ve işlemlerine karşı yargı yolu açıktır” ve 172. Maddesinde “ Devlet, tüketicileri koruyucu ve aydınlatıcı tedbirler alır, tüketicilerin kendilerini koruyucu girişimlerini teşvik eder” hükümleri yer almaktadır.

 

• 2575 sayılı Danıştay Kanunu’nun 24. maddesinin 1. fıkrasının (c) bendinde, bakanlıkların düzenleyici işlemleri ile kamu kuruluşları veya kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarınca çıkarılan ve ülke çapında uygulanacak düzenleyici işlemlere karşı açılacak iptal ve tam yargı davalarını Danıştay’ın ilk derece mahkemesi olarak karara bağlayacağı belirtilmiştir.

 

 

• 5996 Sayılı Veteriner Hizmetleri, Bitki sağlığı, Gıda ve Yem Kanununun 22. Maddesi yedinci fıkrası ; “Ekl'de belirlenen gıda ve yem işletmeleri, işin nevine göre, konu ile ilgili lisans eğitimi almış en az bir personel çalıştırmak zorundadır. Bilimsel gelişmeler ve günün koşullarına göre, Ekl'de Bakanlıkça değişiklik yapılabilir. Bu değişiklikler Bakanlıkça çıkarılacak bir tebliğ ile ilan edilir” hükmünü içermektedir.

 

 

• 06 Aralık 2019 tarihinde 30970 sayılı resmi gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren GIDA VE YEM İŞLETMELERİNDE ÇALIŞTIRILMASI ZORUNLU MESLEK MENSUPLARININ BELİRLENMESİNE DAİR TEBLİĞ (TEBLİĞ NO: 2019/ 48), Anayasanın yukarıda zikredilen maddeleri ile  11/6/2010 tarihli ve 5996 sayılı Veteriner Hizmetleri, Bitki Sağlığı, Gıda ve Yem Kanununa ,  açıkça aykırıdır. Bu Tebliğde ilgili komisyonumuz tarafından yapılan incelemede tespit olunan uygunsuzluk ve aykırılıklar şu şekilde ifade edilmiştir;

 

• 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 13, 15, 17, 18, 19, 20, 21, 22, 23, 24, 25, 26, 27, 28, 29  sırada yer alan maddeler ile ilgili olmak üzere;  Gıda güvenliğinin sağlanmasında, mesleki sorumlulukları, “gıdaların üretiminden tüketimine kadar bütün süreçlerde mesleki bilgi ve deneyimleri kullanıp en az maliyet veya kayıpla çözümler sağlayarak ürünlerin kaliteli ve sağlığa uygun şekilde üretilmesi ve tüketilmesi için sorumluluk alan mühendislik dalı” olarak tanımlanan gıda mühendislerinin rolünün büyüklüğü iyi bilinmektedir. Gıda güvenliğini garanti etmenin ilk koşulu, gerek üretim, gerek denetim sürecinde gıda mühendislerinin sektörün içinde yer almasını sağlamaktır.

 

Gıda Mühendisliği bölümlerinde eğitim alan Gıda Mühendisleri eğitimlerinin ilk yıllarında matematik, fizik, kimya ağırlıklı dersler ile birlikte ekonomi ve temel mühendislik derslerini eğitimleri ilerledikçe mühendislik ve gıda mühendisliği alanına özgü dersler alınmaktadır.  Dört  yıllık Gıda Teknolojisi alanında eğitim alan Gıda Teknologları ise bitkisel ve hayvansal gıdaların işlenmesi ve analizi konuları ile ilgili dersler alır.

 

Gıda Teknolojisi bölümlerinde dersler; genel olarak mikrobiyoloji alanı ve analiz yöntemleri esas alınarak verilmekte, Gıda Mühendisliği bölümlerinde dersler; gıda teknolojisini de kapsayarak ağırlıklı olarak mühendislik dersleri ve proses (üretim süreci) kurmaya yönelik verilmektedir. Gıda Mühendisleri, gıda teknolojisi alanında örneğin; gıdanın kimyasal değişimleri ile farklı gıdalar elde edilmesi ve tüm mikrobiyolojik bozulmalarını da ele alarak eğitilmekle birlikte, mühendislik dersleri ile örneğin; mühendislik termodinamiği, reaksiyon kinetiği, enerji kütle denkliği, ısı kütle transferi, akışkanlar mekaniği, kinetik ve reaksiyon tasarımı, proses kontrol gibi dersleri de alarak eğitimlerini tamamlamaktadırlar.

 

Bir Gıda Mühendisi, fabrikanın veya işletmenin hangi proses ile daha uygun üretim yapacağına karar verebilir, prosesin sağlıklı işlemesini, kontrol edilmesini ve üretilen gıdanın geçtiği aşamaları takip ederek gerekli analizlerin yapılmasını sağlar. Bir Gıda Teknoloğu ise üretimi takip eder ve gerekli görülen analizleri yapar.

 

Yukarıda sayılan koşullar göz önüne alınarak mühendislik eğitimi almamış olan Gıda Teknolojisi mezunlarının yeterli eğitim almadığı bir alanda sorumluluk verilerek çalıştırılması uygun olmayacaktır.

 

• Tebliğin 12. Maddesi ile ilgili olmak üzere; Et ürünlerinde, üretimin her aşaması çok önemlidir. Öncelikle üretime uygun hayvan ırklarının seçimi, canlı hayvanların kontrolü, kesimi, et analizlerinin yapılması, muhafazası ve farklı ürünlerle işlenmesi gibi birçok aşamada uygulanan kontroller ve analizler sayesinde besin değeri yüksek, yenilebilir hayvan etlerinin kullanımı, üretimi ve tüketimi sağlanır. Gıda Mühendisleri ve Veteriner Hekimler tüm bu aşamaların olmazsa olmazları arasında yer almaktadır. Tebliğ’de 12. Sırada yer alan “Kesimhane, et parçalama tesisi, yaban av hayvanı eti işleme tesisi”nde çalışabilecek Meslek unvanları arasında bir tek “Veteriner Hekim” sayılmaktadır. Gıda Mühendislerinin de sayılan alanlarda çalışabilecek olması sebebiyle “Kesimhane, et parçalama tesisi, yaban av hayvanı eti işleme tesisi”nde çalışabilecek meslek unvanları arasına “Gıda Mühendisi” eklenmesi gereklidir.

 

• Hayvanların hayvan refahı koşullarının sağlanması, hayvanların kesim öncesi (ante-mortem) ve kesim sonrası (post-mortem) muayenelerinin gerçekleştirilmesi veteriner hekimlik nosyonunu gerekli kılan işlemlerdir. Ancak, bu muayeneler yapıldıktan ve karkasın gıda zincirine girmesinin uygun olduğunu gösterir damgalama/işaretleme işleminin uygulanmasından sonraki ürün artık “gıda”dır ve yürütülecek işlemlerde hayvan sağlığı ile ilgili bir konu bulunmamaktadır. Bu aşamada hijyen, etin ve üretilecek ürünün özellikleri, gıda kimyası ve temel mühendislik bilgilerine sahip olunması esastır. Bu bilgiler “gıda mühendisi” olarak mezun olan tüm meslek sahiplerinin temel olarak derinlemesine sahip oldukları bilgilerdir ve bu konu ile ilgili olarak çok sayıda ders (Et ve Et Ürünleri Teknolojisi, Et Ürünleri Kalite Kontrol Laboratuvar Uygulamaları, Genel Mikrobiyoloji, Gıda Mikrobiyolojisi, Gıda Toksikolojisi, vb) gıda mühendisliği eğitimleri süresince verilmektedir.

 

• Gıda mühendisliği lisans programında, Et Bilimi ve Teknolojisi, Et Ürünleri İşleme Teknolojisi, Kesimhane Ürünleri Teknolojisi, Kesimhane Yan Ürünleri Teknolojisi gibi isimler altında dersler de yer almaktadır. Ayrıca et teknolojisi açısından önem arz eden temel bilim dersleri ve Soğuk Tekniği gibi mühendislik dersleri de müfredatta yer almaktadır. Gıda mühendisleri, karkas parçalama ünitelerinde çalışabilecek yetkinliktedir.

 

• Bütün dünyada olduğu gibi kesimden sonra elde edilen karkasların toptancı parçalara ayrılması, perakendeci parçalara işlenmesi, elde edilen etlerin özelliklerine göre sınıflandırılması ve her bir ürün grubuna uygunluklarının tespit edilmesi, et ürünlerinin üretimi, ambalajlanması ve muhafazası ile kalite kontrolü ağırlıklı olarak Gıda Mühendisleri tarafından yapılmaktadır.

Gıda mühendisliği müfredat programında yer alan et teknolojine yönelik derslerde, karkas anatomisi ve kısımları, karkasların standart parçalanması, karkasların kalite sınıflarının belirlenmesi, karkasların soğutulması ve soğutma yöntemleri konularında hem pratik hem de teorik bilgiler verilmektedir. Bu teorik ve pratik bilgiler, Gıda Mühendislerinin karkas parçalama ve karkasların ürünlere işlenmesine yönelik tüm işlemleri yapabilmeleri için yeterlidir. Müfredat programında Gıda Mikrobiyolojisi, Genel Mikrobiyoloji ve Teknolojik koşullarda üretim için gerekli donanımı kazanan Gıda Mühendisleri, elde edilen etin renk, tekstür, vb. özeliklerini dikkate alarak ürün gruplarına uygun hammadde seçimi yapabilecek yetkinliktedir. Bu durum sağlıklı ve güvenilir et ürünleri üretimi açısından büyük önem arz etmektedir.

Karkas parçalama ünitesinde çalışacak elemanların sadece anotomik bilgiye sahip olması, elde edilen etlerin sınıflandırılması ve ürün gruplarına uygunluğu açısından yeterli değildir.

Gıda Mühendislerinin karkas parçalamada yetkinliği, Gıda Mühendislerinin lisans programlarında yer alan derslerden de teyit edilebilir.

 

Bundan dolayı gıda mühendisleri, güvenilir gıda üretiminin ve mevzuata uygun faaliyetlerin sağlanması için gerekli olan bir meslek grubudur. Gıda güvenliği risklerine vakıf olmaları hedeflenerek verilen eğitimin gereği olarak gıda güvenliği sistemini kurma ve uygulama sorumluluğuna sahiptirler. Bu nedenle, gıda işletmelerinde olduğu gibi et parçalama yerlerinde de istihdam edilmeleri önemlidir.

 

• Avrupa Birliği’nin 853/2004 Sayılı Hayvansal Gıdalar İçin Özel Hijyen Kuralları Tüzüğünde Resmi Veteriner Hekim tarafından yürütülmesi gerektiği belirtilen kontrollerde de bunlar belirtilmektedir.  Gıda zinciri içerisinde marketlere ya da diğer satış yerlerine ulaşmak üzere uygunluğu resmen belgelenmiş karkas parçalarının daha ufak parçalara ayrılarak direkt tüketiciye sunulması veya bir başka yere nakledilmesinde, hekimlik vasfını şart kılacak riskler söz konusu değildir. Bu aşamadan sonra hammadde olarak kullanılan ya da doğranarak işlenmeye hazır hale gelen üründe gıda güvenliğinin sağlanması yeterlidir.  Artık sorun sadece gıda güvenliğinin takibidir. Bu işlemi gıda mühendisleri, veteriner hekimler veya ziraat mühendisleri (gıda bölümü)  yürütebilmelidirler.

 

• 5996 Sayılı Kanun’un “Sorumluluklar” başlıklı 22. maddesinin 7. fıkrasında “Ek-1’de belirlenen gıda ve yem işletmeleri, işin nevine göre konu ile ilgili lisans eğitimi almış en az bir personel çalıştırmak zorundadır.” ifadesi yer almaktadır. Bu durumda bir kesimhanede de bir veteriner hekim ve birlikte bir gıda mühendisi bulunması teknik ve hijyenik açıdan mümkündür ve doğrudur. Çünkü, kesimhanede çok sayıda alet-ekipman bulunmaktadır ve gıda mühendisleri, teknik personel olduğu için ve eğitim hayatları boyunca almış oldukları derslerden dolayı (Gıda Endüstrisinde Hijyen ve Sanitasyon, Gıda Mühendisliğinde Tasarım, Gıda Makine ve Ekipmanları, Temel İşlemler, Gıda Endüstrisi Artıkları, vb) buralarda bulunan tüm makine ve alet-ekipmanın teknik donanımı ve hijyenin uygulanması hakkında her türlü bilgiye sahiptir.

 

• Et parçalama tesislerinde (evcil tırnaklı hayvan eti ve kanatlı hayvan eti) 5996 sayılı Kanun’un (11/06/2010) “Üretim, İşleme ve Dağıtım Aşamalarında Resmi Kontrollerden Sorumlu Meslek Mensupları” başlıklı Ek-2 tablosunda “Üretim ve İşleme” kategorisinin “Parçalama işlemi yapılan yerler” bölümünde “Gıda mühendisleri” 7139 sayılı Kanunla (28/04/2018) resmi kontrol yapmaya yetkili kılınmıştır. Bu bağlamda, et parçalama işlemi yapılan yerlerde gıda Mühendislerinin çalıştırılmaması hukuken ve teknik olarak büyük bir çelişkidir. Gerek 5996 sayılı Kanun’un Ek-1 bölümüne, gerekse de 06/12/2019 tarihli “Gıda ve Yem İşletmelerinde Çalıştırılması Zorunlu Meslek Mensuplarının Belirlenmesine Dair Tebliğ (2019/ 48)” ekler kısmında yer alan tablonun 12. bölümüne “Gıda Mühendisi” mesleğinin eklenmesi gerekmektedir. Aksi takdirde, gıda mühendisinin denetim yapmaya yetkili olduğu et parçalama tesislerinde, istihdam edilememesi ya da çalıştırılamaması çelişki oluşturacaktır.

 

Her ne kadar sayın mahkeme gerekçeli kararında 13.06.2010 – 06.12.2019 arsında, mevzuatta her hangi bir değişikliğe gidilmediği gerekçesini zikretmekte ise de bu doğru değildir. Zira  7139 sayılı Kanunun 45. Maddesinde  (28/04/2018) MADDE 45- 5996 sayılı Kanunun eki ek-2’de yer alan “ÜRETİM, İŞLEME VE DAĞITIM AŞAMALARINDA RESMİ KONTROLLERDEN SORUMLU MESLEK MENSUPLARI” tablosunun “A. BİRİNCİL ÜRETİM” kısmının ikinci satırının ikinci sütununa “Ziraat mühendisi” ibaresinden sonra gelmek üzere “, orman mühendisi, tütün teknoloji mühendisi” ibaresi eklenmiş, “B. ÜRETİM VE İŞLEME” kısmının, “Hayvan kökenli gıda ve yemler” sütununun birinci satırının birinci sütunu “Kesimhane ve kombinalar” şeklinde değiştirilmiş, bu satırdan sonra gelmek üzere “Parçalama işlemi yapılan yerler” satırı eklenerek satırın ikinci sütununa “Veteriner hekim, gıda mühendisi, ziraat mühendisi (gıda ve zootekni bölümü)” ibaresi eklenmiş, son satırının ikinci sütununa “Veteriner hekim,” ibaresinden sonra gelmek üzere “ziraat mühendisi (zooteknist), su ürünleri mühendisi” ibaresi eklenmiş, ikinci satırındaki yem işletmeleri satırının ikinci sütunundaki “(balık yemi üreten işletmeler)” ibaresi çıkarılmış, dördüncü satırının ikinci sütununa “ziraat mühendisi,” ibaresinden sonra gelmek üzere “su ürünleri mühendisi” ibaresi, son satırının ikinci sütununa “kimya mühendisi” ibaresinden sonra gelmek üzere “, orman mühendisi, orman endüstri mühendisi” ibaresi, “C. DAĞITIM” kısmının “Perakende işyerleri” bölümünün birinci satırının ikinci sütununa “veteriner hekim” ibaresinden sonra gelmek üzere “gıda mühendisi” ibaresi, ikinci satırının ikinci sütununa “ziraat mühendisi” ibaresinden sonra gelmek üzere “, orman mühendisi, orman endüstri mühendisi, gıda mühendisi” ibaresi, üçüncü satırının ikinci sütununa “ziraat mühendisi” ibaresinden sonra gelmek üzere “su ürünleri mühendisi” ibaresi, beşinci satırının ikinci sütununa “ziraat mühendisi,” ibaresinden sonra gelmek üzere “su ürünleri mühendisi, balıkçılık teknolojisi mühendisi” ibaresi, aynı bölümün sonuna “Su ürünleri depolayan ve dağıtan” satırı ve bu satırın ikinci sütununa “Veteriner hekim, su ürünleri mühendisi, gıda mühendisi, ziraat mühendisi (gıda ve su ürünleri bölümü)” ibaresi, aynı kısmın üçüncü satırının ikinci sütununa “kimya mühendisi” ibaresinden sonra gelmek üzere “, orman mühendisi, orman endüstri mühendisi” ibaresi, dördüncü satırının ikinci sütununa “veteriner hekim” ibaresinden sonra gelmek üzere “su ürünleri mühendisi,” ibaresi ve “Ç. İTHALAT” kısmının birinci satırının ikinci sütununa “ziraat mühendisi” ibaresinden sonra gelmek üzere “gıda mühendisi” ibaresi eklenmiş, üçüncü satırından “ve hayvansal ürünler” ibaresi çıkarılmış, ikinci sütununa “veteriner hekim” ibaresinden sonra gelmek üzere “su ürünleri mühendisi,” ibaresi, dördüncü satır olarak “Hayvansal ürünler” satırı, bu satırın ikinci sütununa “Veteriner hekim, gıda mühendisi, ziraat mühendisi (gıda, süt ve su ürünleri bölümü), su ürünleri mühendisi (su ürünleri ithalatı)” ibaresi eklenmiş, “Yemler” satırının ikinci sütununa “veteriner hekim” ibaresinden sonra gelmek üzere “, su ürünleri mühendisi,” ibaresi, son satırının ikinci sütununa “kimya mühendisi” ibaresinden sonra gelmek üzere “, orman mühendisi, orman endüstri mühendisi” ibaresi eklenmiştir.

 

 

• Tebliğin 8, 10, 29 sırada yer alan maddeler ile ilgili olmak üzere Su Ürünleri Mühendisi mezunu meslek mensuplarının taslak tebliğde 22. sırada bulunan "Balıkçılık ürünleri, kurbağa bacağı ve salyangoz işleyen işletmeler, canlı çift kabuklu yumuşakça işletmeleri"nde olmaları uygundur ancak aldıkları eğitim gereği bunun dışında kalan işletmelerde görev almaları uygun değildir. Su Ürünleri Mühendisi mezunu meslek mensuplarının tebliğde yer verilen diğer alanlardan çıkarılmaları gereklidir. Yine, Su Bilimleri ve Mühendisi mezunu meslek mensuplarının tebliğde 22. sırada bulunan "Balıkçılık ürünleri, kurbağa bacağı ve salyangoz işleyen işletmeler, canlı çift kabuklu yumuşakça işletmeleri"nde olmaları uygundur ancak aldıkları eğitim gereği bunun dışında kalan işletmelerde görev almaları uygun değildir. Su Bilimleri ve Mühendisi mezunu meslek mensuplarının taslakta yer verilen diğer alanlardan çıkarılmaları gereklidir.

 

• Yukarıda belirtilen teknik rapordan da anlaşılacağı üzere iptali istenen Tebliğin halk sağlığına önemli olumsuz etkileri olabileceği, Tüketicilerin aldatılmasına ve sağlıklı nesillerin yetişmesine katkı sağlamayacağı, kalitesiz gıdayı ödüllendireceği açıktır. Tüm bu nedenlerle Anayasa ve Yasalara aykırı olan 06 Aralık 2019 tarihinde 30970 sayılı resmi gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren GIDA VE YEM İŞLETMELERİNDE ÇALIŞTIRILMASI ZORUNLU MESLEK MENSUPLARININ BELİRLENMESİNE DAİR TEBLİĞ (TEBLİĞ NO: 2019/ 48)in iptali talebimizin reddine dair Danıştay 10. Dairesinin 10.09.2024 gün 2020/ 2693 E.- 2024/ 2786 K. sayılı kararının Temyizi ve BOZULMASINI talep etmek gerekliliği doğmuştur.

 

SONUÇ-İSTEM  : Yukarıda sunulan nedenlerle; 06 Aralık 2019 tarihinde 30970 sayılı resmi gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren GIDA VE YEM İŞLETMELERİNDE ÇALIŞTIRILMASI ZORUNLU MESLEK MENSUPLARININ BELİRLENMESİNE DAİR TEBLİĞ (TEBLİĞ NO: 2019/ 48) in, iptali talebimizin reddine dair Danıştay 10. Dairesinin 10.09.2024 gün 2020/ 2693 E.- 2024/ 2786 K. sayılı kararının BOZULARAK  iptaline, yargılama giderleri ve vekalet ücretinin davalı idare üzerine bırakılmasına karar verilmesini Yüksek Mahkemeden saygılarımızla dileriz.27.01.2025

 

                                                                                                              TMMOB Gıda Mühendisleri Odası Vekili

                                                                                                                     Av. Fatih Deniz ALAEDDİNOĞLU